Ҫитес шӑматкун, ака уйӑхӗн 16-мӗшӗнче, «Исток» историпе йӑх тӗпчевҫисен клубӗ черетлӗ ларӑва пухӑнать.
Кун йӗркинче:
• «Основы генеологии» (чӑв. «Йӑх тӗпчевӗн никӗсӗ») вӗренӳ пособийӗн хӑтлавӗ. Ӑна Чӑваш патшалӑх педагогика университечӗн истори ӑслӑлӑхӗсен докторӗ, профессор Л.А. Ефимов ҫырса хатӗрленӗ. Хӑйӗн йӑхне тӗпчекенсемшӗн вӑл кӑсӑклӑ кӗнеке пулма тивӗҫ, ӑна автортан туянма май пур.
• Чӑаш халӑх ӑс-хакӑлӗпе ӳнер академийӗн йӑх тӗпчевҫисен секци ертӳҫи А.Н. Пояндаев хатӗрленӗ хӑтлавпа паллашни. Хӑйӗн сӑмахӗнче вӑл Улхаш ялӗнче ҫуралса ӳснӗ Пӗрремӗш тӗнче вӑрҫине хутшӑннӑ Фёдор Тихонов пирки каласа парӗ.
Тӗлпулура кашни йӗх-нӗсӗле тӗпченӗ чухне сиксе тухакан ыйтусем ҫине хурав тупма, шырав меслечӗсемпе паллашма пултарӗҫ. Клубӑн ларӑвӗ ака уйӑхӗн 16-мӗшӗнче Наци вулавӑшӗнче иртӗ. Сире 10 сехетре 137-мӗш пӳлӗмре кӗтеҫҫӗ.
Ака уйӑхӗнче йӑлана кӗнӗ наци кӗнекин фестивалӗ иртӗ. «Кӗнеке урлӑ – халӑхсен килӗштерӗвӗ патне» ятлӑскере ЧР Культура министерстви, ЧР Наци вулавӑшӗ йӗркелет.
10 ҫул ытла иртекен фестивале ҫынсене наци литературипе туслаштарас тӗллевпе йӗркелеҫҫӗ. Тӗп мероприятисем ака уйӑхӗн 6-30-мӗшӗсенче Элӗк, Муркаш, Елчӗк районӗсенче иртӗҫ.
Вырӑс, тутар, чӑваш тата ӑслӑлӑх кӗнекисене халалланӑ кунсене те йӗркелӗҫ. Муркашсем Чӑваш халӑх поэчӗпе Юрий Сементерпе, Улькка Эльменӗпе тӗл пулӗҫ. Елчӗксем вара Лидия Филиппова журналист-публицистпа курнӑҫӗҫ. Элӗк, Комсомольски, Елчӗк районӗсенче халӑх академикӗ Станислав Отрыванов тата Улькка Эльменӗ ҫитӗҫ.
Фестиваль кунӗсенче ЧР наци вулавашӗнче «Чӑваш Ен литератури» тата «Юхма Мишшин пултарулӑх еткерӗ» кӗнеке куравӗсем ӗҫлӗҫ. «Наци культурисен сӑррисем» куравра вара республикӑра пурӑнакан халӑхсен культурипе паллашма май пулӗ. Вулавӑшра 400 ытла мероприяти ирттерме палӑртнӑ.
Ҫак кунсенче Чӑваш Енӗн Наци вулавӑшӗн «Чӑваш кӗнеки» центрӗ «Чӑваш литературинчи ӗҫ ҫыннин прозӑри сӑнарӗ» темӑпа уҫӑ лекци ирттернӗ. Ӑна вулавӑш И.Я. Яковлев ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх педагогика университечӗн историпе филологи факультечӗн тӗпчевҫисемпе пӗрле йӗркеленӗ.
Филологи ӑслӑлӑхӗсен кандидачӗ Александр Мефодьев чӑваш литературинчи рабочи сӑнарне тӗплӗн уҫса пани пирки пӗлтерет республикӑн Культура министерстви. Филолог ӗҫ ҫынни сӑнарне икӗ пая уйӑрнӑ: хресчене тата рабочие. Рабочи теми пахалӑхӗпе ял темине ҫитеймест, апла пулин те Совет саманин юлашки тапхӑрӗнче ҫыравҫӑсем чылай паха роман калӑпланӑ тесе шухӑшлать иккен тӗпчевҫӗ. А. Талвирӑн «Никӗс», И. Лисаевӑн «Тивӗҫ», Г. Красновӑн «Ҫамрӑклӑх пӗрре килет», «Кӗвӗҫекене кӗвӗ ҫиет» романӗсем, В. Чебоксаровӑн «Вутпа тимӗр», И. Григорьевӑн «Хумсем пӗрлешеҫҫӗ» повеҫсем — ҫаксем тата ытти хайлавсем тӗрлӗ савут-хапрӑкра ӗҫлекенсен пурнӑҫне уҫса панӑ.
Ӗҫ теми халӑх сӑмахлӑхӗнче те анлӑ тӗл пулать: сӑвай ҫапакансен, бурлаксен, кӗпер тӑвакансен юррисем халӑхра хӑй вӑхӑтӗнче питӗ анлӑ сарӑлнӑ.
Пуш уйӑхӗн 2-мӗшӗнче ЧР Наци вулавӑшне Мари Республикинчи библиотекарьсем килнӗ. Вӗсем кунта квалификаци курсне ӳстерес тӗллевпе ҫитнӗ. Ӑна Наци культурин тата культура коммуникацийӗн институчӗ тата Мари патшалӑх университечӗ йӗркеленӗ.
Мари вулавӑшӗсенче ӗҫлекенсем валли Наци вулавӑшӗнче экскурси ирттернӗ, кашни уйрӑма ҫитнӗ.
Мари Республикин ҫыннисем чӑвашсен ӗҫӗпе паллашнӑ, професси опычӗпе ылмашӑннӑ. Унтан вӗсем Ҫӗнӗ Шупашкарти А.Николаев ячӗллӗ ҫемье вулавӗн вулавӑшне ҫитнӗ.
Вилӗмсӗр классикӑмӑр Митта Ваҫлейӗ «Мухтав та пехил ӗмӗр-ӗмӗрне тарпа тӑварланнӑ ыраш ҫӑкӑрне» тенӗ пулсан, Татьяна Ильина журналист ҫӑкӑр пӗҫерекене сума суса кӗнеке кӑларнӑ. «Служение Хлебу: две судьбы. 1934-2014 годы» (чӑв. Ҫӑкӑра сума суни: икӗ шӑпа. 1934–2014 ҫулсем) ятлӑскере вӑл ҫур ӗмӗр ытла Шупашкарти 1-мӗш ҫӑкӑр савутӗнче тӑрӑшакан, 1985 ҫултанпа савута ертсе пыракан Елена Бадаевӑна халалланӑ.
Ҫӑкӑр пӗҫерес ӗҫре ҫур ӗмӗр ытла тӑрӑшнӑ вӑхӑтра Елена Игнатьевна хисеплӗ ятсене те пайтах тивӗҫнӗ. Вӑл — Раҫҫейӗн тава тивӗҫлӗ апат-ҫимӗс индустрийӗн ӗҫченӗ, Чӑваш Республикин тава тивӗҫлӗ промышленность ӗҫченӗ, Раҫҫейӗн хисеплӗ пекарӗ. Темиҫе созывра та ӑна республикӑн парламентне депутата суйланӑ.
Чӑваш Енӗн Наци вулавӑшӗнче иртнӗ кӗнеке хӑтлавне кӑларӑм авторӗ тата унти тӗп герой кӑна май, республикӑн информаци политикин министрӗ Александр Иванов, ял хуҫалӑх министрӗн ҫумӗ Константин Никитин, чӑваш парламенчӗн депутачӗ Олег Князькин пуҫтарӑннӑ, кӗнекене тата Елена Бадаевана ырласа ӑшӑ сӑмах каланӑ.
Ыран 14 сехетре Чӑваш Енӗн Наци вулавӑшӗн наци культурисен залӗнче Пӗтӗм тӗнчери тӑван чӗлхе кунне халалласа «Тӑван сӑмах кӗвӗ евӗр янӑрать» информаци сехечӗ ирттереҫҫӗ. Унта Пӗтӗм Раҫҫейри азербайджансен конгресӗн Чӑваш Енри уйрӑмӗн ертӳҫи Азиз Маггерам оглы Бадиров хутшӑнӗ.
Пӗтӗм тӗнчери тӑван чӗлхе кунне 1999 ҫулхи чӳк уйӑхӗнче ЮНЕСКОн Генеральнӑй конференцийӗн 30-мӗш сессийӗнче палӑртма йышӑннӑ. Ун тӗллевӗ — чӗлхесен тата культурӑсен пуянлӑхне упраса хӑварасси. Пӗтӗм тӗнчери тӑван чӗлхе кунне нарӑсӑн 21-мӗшӗнче палӑртни Бангладеш тӗп хулинче, Даккере, 1952 ҫулта тӑван чӗлхене хӳтӗлеме, хӑйсен чӗлхине ҫӗршывӑн патшалӑх чӗлхисенчен пӗри тесе йышӑнма ыйтса демонстрацие тухнӑ студентсене полицейскисем персе вӗлернине асра тытнипе ҫыхӑннӑ.
Чӑваш Енре ача пахчинчи тата шкулсенчи шӑпӑрлансем валли конкурс пуҫарнӑ. Вӑл «Манӑн чӑваш сувенирӗ» ятлӑ.
Конкурс ятӗнчен паллӑ ӗнтӗ: ӗҫсене ҫак темӑпа хатӗрлемелле. Заявкӑсене ака уйӑхӗн 30-мӗшӗччен ЧР Наци вулавӑшӗнче йышӑнаҫҫӗ. Конкурс йӗркелӳҫисем пӗлтернӗ тӑрӑх, ачасен ӗҫсене аслисем пулӑшмасӑрах хатӗрлемелле. Тӗслӗхрен, тӗрлемелле, йывӑҫран касса кӑлармалла.
Чи лайӑх ӗҫсене жюри пайташӗсем суйлӗҫ. Ҫӗнтерӳҫӗсене тӑватӑ категорипе палӑртаҫҫӗ: 7 ҫулчченхисем, 8–11 ҫулсенчисем, 12–14 ҫулсенчисем, 15–17 ҫулсенчисем.
Кунсӑр пуҫне ҫу уйӑхӗнче тӗнче тетелӗнче куракансем кӑмӑлланӑ ӗҫе сасӑлавпа палӑртӗҫ. Конкурса хутшӑннисене «Ясна» этноэкологи комплексне каймашкӑн 20 процент йӳнӗрех путевка парӗҫ. Мала тухнисене вара хаклӑ парнесемпе хавхалантарӗҫ.
Геннадий Айхи поэт вилнӗренпе кӑҫал 10 ҫул ҫитет. Тӗлӗнсе каймалла пек те, анчах вӑл тӗнчерен уйрӑлса кайнӑранпа ҫавӑн чухлӗ вӑхӑт иртрӗ те иккен...
Чӑваш Енӗн Наци вулавӑшӗ Геннадий Айхин ҫак уйӑхра асӑну кунӗсене ирттерме палӑртса хунӑ.
Йӑлана кӗнӗ ҫак мероприяти вӑхӑтӗнче «Айгиана» кӗнекепе ӳкерчӗк куравӗ ӗҫлӗ. Вӑл вулавӑшра упранакан «Айгиана» фондри пуянлӑхпа паллаштарӗ. «Г. Айхин пултарулӑх эткерлӗхӗ» информаци сехетне те палӑртса хунӑ, поэт пултарулӑхӗн тӗпчевҫисемпе тӗлпулусем йӗркелессине те.
Наци вулавӑшӗнчи курав нарӑсӑн 17-мӗшӗнчен тытӑнса ҫак уйӑхӑн 27-мӗшӗччен тӑсӑлӗ. Курав залӗ вулавӑшӑн иккӗмӗш хутӗнчи 218-мӗш пӳлӗмре вырнаҫнӑ. Курав 10 сехетрен 18 сехетчен вырсарни кунсӑр пуҫне кашни кунах ӗҫлӗ.
Чӑваш патшалӑх гуманитари ӑслӑлӑхӗсен институчӗ, республикӑн Наци вулавӑшӗ Пӗтӗм тӗнчери тӑван чӗлхе кунне халалласа ҫавра сӗтеле тата Эктор Алос-и-Фонт ӑсчах калӑпланӑ «Чӑваш Республикинчи чӗлхе тӑрӑмне тӗпчени» кӗнеке хӑтлавне йыхравлаҫҫӗ. Вӑл ҫитес эрнере, нарӑс уйӑхӗн 18-мӗшӗнче, маларах асӑннӑ вулавӑшра 11 сехетре иртмелле.
Хӑтлавра Чӑваш патшалӑх гуманитари ӑслӑлӑхӗсен институчӗн истори енӗн ӑслӑлӑх ӗҫтешӗсӗр Э. Алос-и-Фонтсӑр пуҫне Чӑваш патшалӑх гуманитари ӑслӑлӑхӗсен институчӗн ӗҫтешӗсем А.П. Леонтьев, И.И. Бойко, В.П. Иванов, А.П. Долгова, А.В. Кузнецов, И.Н. Ульянов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх университечӗн вырӑс тата чӑваш филологийӗпе журналистика факультечӗн деканӗ А.М. Иванова, республикӑн Вӗренӳ институчӗн чӑваш чӗлхипе литератури кафедрин пуҫлӑхӗ А.С. Егорова, «Хавал» чӑваш халӑх пӗрлешӗвӗн Килӗшӳ канашӗн пайташӗ, Тӑван мар чӗлхесене вӗренмелли «Ӑнӑҫу чӗлхи» шкулӑн коммерци директорӗ А.В. Блинов, И.Я. Яковлев ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх педагогика университечӗн чӑваш чӗлхипе литератури кафедрин пуҫлӑхӗ Т.В. Денисова тухса калаҫмалла.
Эктор Алос-и-Фонт ӑсчах, сӑмах май, республикӑн Вӗренӳ институчӗ ирттернӗ «Чӑваш чӗлхине вӗрентмелли тухӑҫлӑ меслетсемпе мелсем» семинара та хутшӑнни пирки Чӑваш халӑх сайчӗ пӗлтернӗччӗ.
Ыран, нарӑсӑн 10-мӗшӗнче, Чӑваш Енӗн Наци вулавӑшӗнче икӗ чӗлхелӗх пирки вырӑсла 2 семинар иртесси пирки Чӑваш халӑх сайчӗ маларах пӗлтернӗччӗ.
Пӗрремӗш семинар 14 сехетре вулавӑшри 1-мӗш хутра акт залӗнче «Икӗ чӗлхелӗх, нумай чӗлхелӗх: кун-ҫулӗпе хальхи вӑхӑт» темӑпа пулмалла. Семинара шкулти вӗрентекенсем валли тесерех палӑртнӑ-мӗн-ха, анчах «кашни интересленекен те хутшӑнма пултарать», — тесе хыпарлать кун пирки семинар йӗркелӳҫисенчен пӗри «Хавал» халӑх пӗрлешӗвӗ. Семинара 23-02-03 телефонпа шӑнкӑравласа ҫырӑнмаллине аса илтереҫҫӗ.
2-мӗш семинар 18 сехетре 2-мӗш хутра чӑваш кӗнеки уйрӑмӗнче «Икчӗлхеллӗ вӗрентӳ: теорире тата пурнӑҫра» темӑпа иртмелле. Унта ҫырӑнмасӑрах кайма юрать.
Аса илтеретпӗр, семинарсене «Язык для успеха» (чӑв. Ӑнӑҫу чӗлхи) ют чӗлхе шкулӗ пулӑшнипе «Хавал» йӗркелет.
+4.3 °C